W gimnastyce spotykamy się z wieloma ćwiczeniami, szczególnie ćwiczeń na przyrządach, związane są one często z pewnym rodzajem ryzyka i niebezpieczeństwem powstania urazu. Nauczyciel, któremu oddano pod opiekę ćwiczących powinien zapewnić im maksimum bezpieczeństwa podczas wykonywania ćwiczeń. Nieudolne i nieumiejętne podejście do organizacji lekcji, nieznajomość zasad metodyki nauczania ćwiczeń, nieumiejętne zastosowanie asekuracji, niezdyscyplinowanie ćwiczących, zły stan przyrządów i sali gimnastycznej są powodem najczęstszych urazów ciała. Aby temu zapobiec lub nawet zupełne wykluczyć urazy, należy w procesie nauczania i doskonalenia czy też utrwalania ćwiczeń gimnastycznych stosować różne rodzaje ochrony. W praktyce wyróżnić można następujące ich rodzaje: - pomoc,
- podtrzymanie,
- ochronę właściwą,
- samoochronę.
Każdy z tych rodzajów ochrony ma inne znaczenie w procesie dydaktycznym i stawia różne wymagania przed asekurującymi. - Pomoc to działalność asekurującego, w której głównym zadaniem jest ułatwienie wykonania ćwiczeń. W czasie udzielania pomocy ochraniający ma bezpośredni kontakt z ćwiczącym i aktywnie (najczęściej przy pomocy siły) kieruje jego ruchami po właściwej drodze ruchu. Dlatego ten rodzaj ochrony zaliczamy jednocześnie do jednego ze sposobów nauczania ćwiczeń gimnastycznych. Pomoc znajduje najczęściej zastosowanie przy uczeniu nowych ćwiczeń i w grupach ćwiczących nie zaawansowanych.
- Podtrzymanie jest działalnością asekurującego, w czasie której ma on, podobnie jak w pomocy, kontakt z ćwiczącym (dotyka go rękami), ale mu nie pomaga, tylko swoją obecnością wpływa korzystnie na poprawność i pewność wykonania ćwiczenia. Ten rodzaj ochrony stosuje się przy doskonaleniu ćwiczeń gimnastycznych i z grupami zaawansowanymi.
- Ochrona właściwa to również działalność asekurującego, która polega na obserwacji i stałej gotowości do udzielenia natychmiastowej pomocy w przypadku nieudanego ćwiczenia lub tez zerwania z przyrządu. Znajduje najczęściej zastosowanie w okresie doskonalenia ćwiczenia.
- Samoochrona jest nabytą zdolnością ćwiczącego, polegającą na umiejętności samodzielnego wyjścia z niebezpiecznych sytuacji, powstałych na skutek nieprawidłowego lub niedokładnego wykonania ćwiczeń.
Stosując wyżej wspomniane rodzaje ochrony musimy pamiętać, że w miarę doskonalenia się umiejętności ćwiczącego należy zmieniać również formę ochrony: "pomoc" stopniowo ustępuje miejsce "podtrzymaniu", a ta z kolei "ochronie właściwej". Zbyt długie lub za krótkie stosowanie jednego z rodzajów ochrony wytworzyć może u ćwiczących lęk przed samodzielnie wykonywanym ćwiczeniem. Sposób udzielania "ochrony właściwej" zależy zarówno od właściwości asekurującego, jak i od szeregu innych czynników, na przyrządach: - charakteru ćwiczenia (w miejscu lub w zamachu)
- kolejności ćwiczeń w układzie
- chwytu (podchwyt, dwuchwyt, nachwyt)
- rytmu ćwiczenia (siła, zamach, rzut)
- sposobu wykonania ćwiczenia (z miejsca, z naskoku, z rozbiegu)
- dochwytu (za grzbiet, za kark)
- wzrostu, ciężaru ciała, wieku, płci ćwiczącego
- kształtu przyrządu i jego wysokości itp.
Do obowiązków asekurującego należy znajomość podstawowych zasad udzielania pomocy i ochrony oraz wybór odpowiedniego zabezpieczenia przed wypadkiem w dostosowaniu do cech psychofizycznych ćwiczącego. Prowadzący ćwiczenia powinien uważnie obserwować wykonywane ćwiczenia i być przygotowanym do udzielenia natychmiastowej pomocy, zająć pozycję w miejscu możliwego upadku, zerwania się z przyrządu, to znaczy znać technikę wykonywanego ćwiczenia; czuwać do momentu zakończenia ćwiczenia. Ochrona powinna być zawsze pewna, wzbudzająca poczucie bezpieczeństwa u ćwiczącego. Pozbycie się uczucia lęku przed upadkiem lub zerwaniem z przyrządu wpływa na szybsze opanowanie ćwiczenia przez uczniów. Przy wykonywaniu bardzo trudnych i niebezpiecznych ćwiczeń wskazana jest ochrona kilku osób lub zastosowanie pasów ochronnych. Równolegle z nauczaniem nowych ćwiczeń nauczyciel powinien zapoznać z odpowiednią pomocą i ochroną wszystkich uczniów i częściowo powierzać ją samym ćwiczącym. Stosowana pomoc nie powinna być przesadna. Zbyteczna pomoc, przyzwyczaja do wykonywania ćwiczeń zawsze przy pomocy nauczyciela przyjmuje się bardzo szybko, hamując rozwój sprawności technicznej ucznia. Kilka podstawowych zasad ochrony właściwej- Przy ćwiczenia w podporze, przy woltażach, przeskokach trzymamy lub chwytamy ćwiczącego zazwyczaj za ramię, jak najbliżej barku.
- Przy ćwiczeniach w zwisie chwytamy najczęściej za nadgarstek lub przedramię.
- Przy obrotach, niektórych woltażach lub podporach trzymamy w pasie.
- Jeżeli ćwiczący spada z przyrządu, chwytamy go zawsze nad środkiem ciężkości (w pasie powyżej bioder), nigdy za nogi.
- Przy ćwiczeniach na równoważni ochraniający idzie po podłożu przed ćwiczącym zwrócony do niego twarzą albo stoi blisko niego lub z boku.
- Ramię ćwiczącego chwytać należy zazwyczaj obu rękami dwuchwytem, aby było jak w kleszczach.
Przyczyny powstawania urazów w gimnastyceZa pomocą analizy przeprowadzonej na podstawie statystyk wyróżniono kilkadziesiąt przyczyn powstawania urazów w gimnastyce. Przyczyny te można podzielić na trzy zasadnicze grupy, a mianowicie: - z winy ćwiczącego,
- z winy nauczyciela
- z powodu warunków techniczno-higienicznych.
Wypadki z winy ćwiczącego spowodowane będą najczęściej krótkowzrocznością, słabym słuchem oraz szeregiem innych jego wad. W tej grupie mieścić się będą również wypadki powstałe przez nieuwagę, roztargnienie, opóźnienie spostrzegania niebezpieczeństwa, gwałtowność, nierozwagę ćwiczącego, ich niezaradność, brak opanowania itp. W grupie z winy nauczyciela mieszczą się wypadki spowodowane brakiem znajomości ćwiczącego przez prowadzącego, brakiem metodycznego nauczania, przez niedostosowanie ćwiczeń do możliwości ćwiczących, przez niedokładne objaśnianie, niewłaściwą organizacje zajęć oraz powstałe na skutek nieposiadania właściwych kwalifikacji i umiejętności ochrony. Do trzeciej grupy zalicza się wypadki spowodowane wadliwą konstrukcję i niesprawdzona wytrzymałością przyrządów lub ich nieprawidłowym ustawieniem. Ponadto znajdują się tu wypadki powstałe w wyniku złego stanu urządzeń ochronnych (materace, piaskownice, psy ochronne) oraz niskiego poziomu higienicznego miejsc ćwiczeń (podłoga sali, temperatura, warunki klimatyczne itp.) i ćwiczących (kostiumy gimnastyczne, buty, stan dłoni itp.) Należy również pamiętać, że niezwykle istotne znaczenie ma wszechstronne przygotowanie organizmu ucznia do wysiłku fizycznego. Rozgrzewka musi być tak przeprowadzona, aby pobudzić do pracy wszystkie partie mięśniowe, uwzględniając szczególne potrzeby wynikające z realizacji zadania głównego lekcji. Działalność nauczyciela wychowania fizycznego na rzecz kształtowania świadomego stosunku do spraw higieny i dbałości o własny organizm należy do bardzo ważnych obowiązków. Aby sprostać tym zadaniom trzeba rozpocząć prace od podstaw. Nauczyć dzieci metod pielęgnacji ciała, wyrobić nawyk czynnego wypoczynku, wdrażać do systematycznej pracy na rzecz własnej sprawności, kondycji, prawidłowej postawy ciała i ogólnej dbałości o zdrowie. Skuteczność takiego działania może być większa gdy szkoła spełnia następujące warunki: - zajęcia odbywają się w zadbanych pomieszczeniach (jasno oświetlonych i prawidłowo wyposażonych salach),
- sprawny jest stan przyrządów (skrzyń, kozłów, materacy, drabinek, ławeczek),
- właściwie zagospodarowany jest teren przyszkolny,
- jest odpowiednia liczba szatni prawidło wyposażonych,
- sprawne są sanitariaty i funkcjonują umywalnie.
Niestety ogromna liczba szkół w tym względzie pozostawia wiele do życzenia. Bibliografia:- "Gimnastyka" - Poradnik metodyczny - K. Barański, C. Malczyk i W. Orłowski
- "Materiały pomocnicze do ćwiczeń z metodyki wychowania fizycznego" - M. Janikowska-Siatka
- Lider nr 9 z 2002r.
|
