Działa tylko w IE - sorry!    
     

Metody wyzwalające w pracy terapeutycznej
z dzieckiem upośledzonym umysłowo

mgr Urszula Woźnica


Współczesne społeczeństwo coraz większy nacisk kładzie na integrację ludzi niepełnosprawnych. Integracja jest wyrazem demokratyzacji sposobu życia społecznego, kierunkiem przemian dążących do stworzenia osobom niepełnosprawnym możliwości pełnego lub częściowego włączania się do normalnego życia. Najtrudniej jest przygotować dziecko do integracji na płaszczyźnie poznawczej. Edukacja bez względu na stopień upośledzenia powinna rozpocząć się niemal od pierwszych dni życia dziecka. Najczęściej obowiązek ten spada na barki rodziców. Dziecko to istota czynnie dążąca do rozwijania swojej osobowości i umysłu. Rodzi się z silną potrzebą bawienia się oraz z "wiedzą", jaka zabawa i kiedy jest dla jego rozwoju korzystna. Rozwijające się prawidłowo, potrafi domagać się zaspokojenia potrzeby bawienia się. Dzieci, których żywotność rozwojowa jest zahamowana (dzieci ryzyka, z urazami porodowymi, niewidome, głuche niepełnosprawne ruchowo, umysłowo upośledzone) wymagają specjalnego postępowania wychowawczego polegającego na rozbudzaniu aktywności twórczej.

Hanna Olechnowicz w książce "U źródeł rozwoju dziecka" [1] prezentuje metody ukierunkowywania aktywności dzieci w zabawie oraz sposoby skutecznego porozumiewania się z nimi. Objęła je wspólną nazwą: metody wyzwalające. Do metod tych zaliczyła: doznania dotykowe, zabawy paluszkowe, baraszkowanie, zabawy w wodzie, terapię przy muzyce.

Doznania dotykowe

Doceniając znaczenie wczesnej stymulacji dotykowej dla rozwoju dziecka wprowadza się konkretne rozwiązania praktyczne, które umożliwiają stały kontakt matki z dzieckiem. W szpitalach dziecko po urodzeniu przebywa z matką, dąży się, by wcześniaki w inkubatorach również nie były pozbawione dotykowego kontaktu z matką. Bezpośredni dotykowy kontakt z matką daje niemowlęciu poczucie bezpieczeństwa, jest przekazem pozytywnych emocji, stanowi źródło doznań kinestetycznych, pozwala niemowlęciu poznawać własne ciało, wyznaczyć jego granice i uświadomić jego odrębność. Szczególne znaczenie ma kontakt z rękami dziecka, dotykanie jego dłoni, bowiem ręce są narzędziem poznawania.

Baraszkowanie - tradycyjna zabawa małych dzieci

Turlanie dziecka, podrzucanie, kręcenie się z nim dookoła, galopowanie trzymając je na ramionach, fikanie koziołków, tańczenie z dzieckiem na rękach: to baraszkowanie. Podczas baraszkowania następuje kontakt dotykowy i pojawiają się doznania odbierane przez zmysł równowagi. Bodźce działające na zmysł równowagi wywierają wpływ na napięcia wszystkich niemal mięśni. Zmysł równowagi ma też ścisły związek z naszymi emocjami. Zachwianie równowagi powoduje zawsze przestrach, a łagodne ruchy kołyszące działają kojąco.

Baraszkowanie nie kończy się z wiekiem niemowlęcym. Zmieniają się formy i reguły zabaw.

Podczas baraszkowania dzieci stopniowo opanowują wiedzę o tym, jakie bywają objawy czułości i pieszczoty. Uczą się praktycznie zachowywać wobec rówieśników bez lęku i zahamowania.

Doznawane uczucia podlegają kontroli własnej osobowości. Dzieci tuląc się do siebie czy czubiąc, uczą się stopniowo regulować nasilenie własnych zachowań - tak serdecznych jak i konfliktowych. Proces ten nazywamy wychowaniem sfery uczuciowej i samokontroli.

Zabawy paluszkowe

"Sroczka kaszkę ważyła", "idzie rak nieborak", "kosi, kosi łapki" to przykłady zabaw paluszkowych. Zaletą tych zabaw jest adekwatność ich do wieku rozwojowego, przeżywanie pozytywnych emocji, kontakt przez dotyk, ćwiczenia w zamianie ról. Udział na zasadzie "jestem i działam". Do zabaw paluszkowych można komponować własne rymowanki bądź wykorzystywać prezentowane w publikacjach. Na przykład:

RODZINKA
Ten pierwszy - to nasz dziadziuś
A obok babunia.
Największy - to tatuś,
A przy nim mamunia
A to jest dziecinka mała,
Tra la la la la la......
A to moja rączka cała
Tra la lala la la......


SROCZKA
Sroczka kaszkę warzyła
Dzieci swoje karmiła
Temu dała - na łyżeczce
Temu dała - na miseczce
Temu dała - na spodeczku
Temu dała w garnuszeczku
A dla tego? Nic nie miała!
Frr - po więcej poleciała.


DZWONY
Dzwoni wielki, duży dzwon:
Bum... bum... bum...
Dzwoni dzwon:

Bim-bam... bim-bam...
Dzwoni dzwonek:
Dzyń-dzyń... Dzyń-dzyń... Dzyń-dzyń...
Dzwonią dzwoneczki
Dzyń-dzyń... Dzyń-dzyń...dzyń


DWA MICHAŁY
Tańcowały dwa Michały,
Jeden - duży,
Drugi - mały
Jak ten duży
zaczął krążyć
To ten mały nie mógł zdążyć!


KOMINIARZ
Idzie kominiarz po drabinie
Fiku-miku już w kominie


CZAPLA
Chodziła tu czapla
Na wysokich nogach
Chodziła po desce ....
Opowiadać ci jeszcze?
Opowiadać ci jeszcze?

Zabawy w wodzie

Terapia w wodzie jest bardzo skutecznym środkiem ułatwiającym nawiązanie kontaktu między rodzicami a dziećmi. Stwarza warunki do swobodnego przeżywania różnych stanów emocjonalnych, do wyrażania emocji w sposób prosty, pozbawiony ograniczeń kulturowych, zrozumiały dla każdego. Woda, opływając całe ciało, dostarcza delikatnych wrażeń dotykowych, które przyrównać możemy do pieszczoty. Zabawy w wodzie są źródłem miłych, łagodnych doznań wzrokowych i słuchowych. Plusk i szum wody są dźwiękami działającymi uspakajająco. O dużej skuteczności terapeutycznej zabaw w wodzie i z wodą świadczą badania dzieci głębiej upośledzonych, a zarazem autystycznych, które przeprowadziła Alicja Kędziorek. [2]

Muzyka i terapia

Aby kompleksowe oddziaływania terapeutyczno - wychowawcze spełniały swą funkcję, w ich zakres muszą wchodzić zajęcia z muzyką, zabawy i ćwiczenia z melodią, rytmem, metrum, tempem, dynamiką, harmonią. Muzyka wywiera wpływ pobudzający lub uspokajający. Muzyka jazzowa wpływa na szybkość i wyniki pracy. Osoby cierpiące na różnego rodzaju schorzenia przy muzyce łatwiej wykonują nawet bolesne ćwiczenia. Muzyka wpływa na nastrój, wywołuje określone zmiany w czynnościach organizmu. Zmienia napięcie mięśni, przyspiesza przemianę materii, zmienia szybkość krążenia krwi, obniża próg wrażliwości zmysłów, może też wpłynąć na wewnętrzne wydzielanie, siłę i szybkość pulsu. Muzyka kinetyzuje, stenizuje i mobilizuje. Obok wpływu ogólnopobudzającego należy też wspomnieć o niektórych aspektach specyficznych.

  • Porządkuje ruch;
  • Przedłuża i wspiera aktywność;
  • Tonizuje cykl napięć i odprężeń;
  • Ożywia różnorodne pozytywne stany emocjonalne;
  • Tworzy warunki łatwego uzyskania gratyfikacji;
  • Umożliwia współprzeżywanie z innymi radości, napięć, odprężeń;
  • Pozwala przeżywać w ruchu i w przestrzeni pojęcia typu szybko - wolno, smutek - radość itp.;
  • Umożliwia przeżywanie jej wielozmysłowo (wzrok, słuch dotyk) oraz ruchowo;
  • Przygotowuje do ekspresyjnego mówienia;
  • Daje możliwość przewidywania;
  • Ułatwia eliminowanie stresujących poleceń.

Literatura:

  1. Bachmann W. - "Integracja osób niepełnosprawnych - możliwości i granice" - Szkoła specjalna nr 2, 1995
  2. Maciarz A. - "Integracja społeczna dzieci niepełnosprawnych" - Warszawa 1987, WSiP
  3. Olechnowicz H. - "U źródeł rozwoju dziecka" - Warszawa 1999, WSiP
  4. Kędziorek A. - "Tworzywa bezkształtne w terapii zabawowej z dziećmi upośledzonymi umysłowo" - praca magisterska, WSPS, Warszawa 1982.

[1] Hanna Olechnowicz - "U źródeł rozwoju dziecka" - W-wa 1999, WSiP
[2] A. Kędziorek - "Tworzywa bezkształtne w terapii zabawowej z dziećmi upośledzonymi umysłowo" - praca magisterska, WSPS, W-wa 1982.