Na rynek pracy składa się z jednej strony podaż, czyli osoby szukające pracy, a z drugiej strony popyt, czyli miejsca pracy w przedsiębiorstwach. Utrzymanie równowagi między obiema stronami jest bardzo trudne. W gospodarce rynkowej najczęściej występuje niedobór miejsc pracy w stosunku do osób jej poszukujących. W gospodarce rynkowej praca traktowana jest jako towar przeznaczony na sprzedaż, a rynek pracy rządzi się prawami popytu i podaży. Praca jest jednym z głównych czynników decydujących o zaspakajaniu potrzeb człowieka. Ogrywa ważna rolę w kształtowaniu osobowości oraz stosunkach miedzy ludźmi, przyczyniając się do zróżnicowania pozycji poszczególnych osób w społeczeństwie. Pojawienie się bezrobocia w Polsce związane jest ze zmianami w gospodarce po roku 1989, a aktualny jego poziom wynika ze stanu gospodarki. Na dzień 31. 10. 2004 roku w ewidencji bezrobotnych zarejestrowanych w PUP figurowało 2940 osób, w tym 1325 kobiet. Oznacza to spadek w porównaniu do grudnia 2003 roku o 568 osób, tj. o 16,20%. Dane dotyczące bezrobocia w powiecie rawskim przedstawia tabela: Miasta i gminy | Liczba bezrobotnych na dzień 31.10.04 | Miasto Rwa Maz. | 1212 | Gmina Rawa Maz. | 460 | Miasto i gmina Biała Rawska | 687 | Gmina Cielądz | 242 | Gmina Sadkowice | 271 | Gmina Regnów | 68 | Razem | 2940 |
Źródło: Dane PUP Bezrobocie jest głównym problemem młodzieży pełnoletniej między 18 a 24 rokiem życia. Osoby te stanowią 27,2% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. W ewidencji PUP figuruje 2122 bezrobotnych w wieku produkcyjnym od 18 do 44 lat, stanowią oni 72,2% ogółu bezrobotnych. Liczba bezrobotnych w sześciu podstawowych grupach wiekowych przedstawia się następująco:
Wiek | Liczba bezrobotnych ogółem na dzień 31.10.2004r. |
Udział w % | W tym liczba bezrobotnych kobiet |
Udział w % | 15-17 lat | 0 | 0 | 0 | 0 | 18-24 lat | 799 | 27,2 | 405 | 30,6 | 25-34 lat | 713 | 24,3 | 338 | 25,5 | 35-44 lat | 610 | 20,7 | 277 | 20,9 | 45-54 lat | 691 | 23,5 | 282 | 21,3 | 55 i więcej | 127 | 4,3 | 23 | 1,7 | ogółem | 2940 | 100 | 1374 | 100 |
Źródło: Dane PUP Miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia, która informuje o udziale bezrobotnych w ogólnej liczbie osób aktywnych zawodowo. Stopa bezrobocia w powiecie rawskim w okresie od stycznia do października 2004 r. wyniosła 14,2%. Jest jedną z najniższych w województwie łódzkim, w którym stopa bezrobocia w tym okresie wynosiła 19,6%. Na przestrzeni 10 miesięcy 2004 roku zarejestrowano łącznie 2147 bezrobotnych, w tym 934 kobiety, zaś wyłączono z ewidencji 2715 osób. Spośród rejestrujących się bezrobotnych 665 osób rejestrowało się po raz pierwszy, natomiast 1482 osoby powróciły do bezrobocia po raz kolejny. Sytuację tą przedstawia poniższa tabela: Miesiąc | Bezrobotni nowo zarejestrowani | Bezrobotni wyrejestrowani | Styczeń 2004 | 227 | 174 | Luty 2004 | 182 | 248 | Marzec 2004 | 187 | 249 | Kwiecień 2004 | 154 | 321 | Maj 2004 | 164 | 232 | Czerwiec 2004 | 214 | 230 | Lipiec 2004 | 291 | 349 | Sierpień 2004 | 224 | 309 | Wrzesień 2004 | 271 | 315 | Październik 2004 | 233 | 288 | Ogółem 2004 | 2147 | 2715 | Grudzień 2003 | 402 | 155 |
Źródło: Dane PUP Wśród osób nowo zarejestrowanych 1422 poprzednio pracowały, natomiast 725 osób dotychczas nie pracowało. Miernikiem pomocniczym poziomu bezrobocia, wskazującym na możliwość znalezienia zatrudnienia, jest liczba bezrobotnych przypadających na jedną ofertę pracy. W badanym okresie Powiatowy Urząd Pracy dysponował 1207 ofertami pracy, które pochodziły z sektorów: działalność produkcyjna, handel hurtowy i detaliczny oraz transport i łączność. Wśród ofert przeważały propozycje dla szwaczek, magazynierów, sprzedawców, kierowców oraz pracowników gospodarczych. W tym okresie ponad dwóch bezrobotnych przypadało na jedną ofertę pracy. W Powiecie Rawskim 42,5% bezrobotnych pozostawało dłużej niż 24 miesiące bez pracy. Ogółem w ewidencji osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 1 roku) figurowało 1701 osób, co stanowi 57,9% ogółu bezrobotnych. Ze statystyk wynika, iż co szósty bezrobotny oczekuje na pracę od 1 roku do 2 lat, a liczba osób oczekujących na pracę powyżej 2 lat ciągle wzrasta. Poniższa tabela przedstawia stan bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy: Czas pozostawania bez pracy w miesiącach | Liczba bezrobotnych na dzień 31.10.2004 | % bezrobotnych wg stanu na dzień 31.10.2004 | Do 1 | 189 | 6,40 | 1-3 | 364 | 12,4 | 3-6 | 292 | 10,0 | 6-12 | 394 | 13,4 | 12-24 | 451 | 15,3 | Powyżej 24 | 1250 | 42,5 | Razem | 2940 | 100,00 |
Źródło: Dane PUP Jest to zjawisko groźne ze względów społecznych, gdyż im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym trudniej jest mu ją znaleźć. Wzrost bezrobocia powoduje także niekorzystne zjawiska, jak wzrost przestępczości, ubożenie społeczeństwa, konieczność zwiększania wydatków państwa na ochronę socjalną bezrobotnych. Szczególnie niepokojący jest postępujący wzrost bezrobocia wśród absolwentów szkół i wyższych uczelni. Przyczynia się do tego rozbieżność pomiędzy kierunkami kształcenia w szkołach a zapotrzebowaniem na rynku pracy. Status bezrobotnego na początku "kariery zawodowej" jest czynnikiem demoralizacji młodzieży: pogarszania się sytuacji materialnej, wzrostu przestępczości, pozostawania na utrzymaniu rodziców. W strukturze wykształcenia najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowi młodzież z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym - 38,1% ogółu bezrobotnych, a także zasadniczym zawodowym - 33,6% ogółu bezrobotnych, z tego najczęściej w zawodach: kucharz, sprzedawca, krawiec, ślusarz, mechanik. Wysoki udział tych dwóch grup świadczy o tym, że pracodawcy w mniejszym stopniu potrzebują pracowników o niskich kwalifikacjach, a z drugiej strony, że wśród bezrobotnych rośnie grupa ludzi o ograniczonych możliwościach wyjścia z sytuacji bezrobocia. Bezrobotni z wykształceniem średnim zawodowym lub policealnym stanowią 19,8% ogółu zarejestrowanych, posiadają najczęściej zawody: technik mechanik, technik technologii odzieży, technik rolnik, planista produkcyjny. Bezrobotni legitymujący się wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowią jedynie 4,8% bezrobotnych. W rejestrach odnotowano również 3,7% osób z wyższym wykształceniem, z tego najczęściej są to: ekonomiści, specjaliści do spraw marketingu i handlu, nauczyciele nauczania początkowego. Choć wśród bezrobotnych notuje się udział młodzieży z wyższym wykształceniem, nadal stwarza ono większe możliwości znalezienia pracy. Strukturę bezrobotnych według wykształcenia prezentuje poniższa tabela: Wykształcenie | Liczba bezrobotnych | Udział w % | W tym liczba kobiety | Udział w % | wyższe | 110 | 3,70 | 79 | 6,00 | polic. i średni. zawodowe | 581 | 19,80 | 337 | 25,40 | średnie ogólnokształcące | 140 | 4,80 | 100 | 7,50 | zasadnicze zawodowe | 988 | 33,60 | 383 | 28,90 | gimnazjalne i poniżej | 1121 | 38,10 | 426 | 32,20 | Razem | 2940 | 100,00 | 1325 | 100,00 |
Źródło: Dane PUP Udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych wynosił 45,1% ogółu bezrobotnych to jest 1325 osób, z czego 360 osób nigdzie nie pracowało, a 965 posiada doświadczenie zawodowe. Na dzień 31 października 24,6 % bezrobotnych stanowiły osoby dotychczas niepracujące. Jest to bardzo niekorzystne zjawisko - bezrobotni dotychczas niepracujący wraz z wydłużeniem się okresu pozostawania bez pracy mają coraz mniejsze szanse na jej znalezienie. Dane dotyczące liczby i struktury bezrobotnych według posiadanego stażu pracy prezentuje poniższa tabela: Wyszczególnienie | Liczba bezrobotnych na dzień 31.10.2004 | Udział w % | Bez stażu | 914 | 24,60 | Staż pracy do 1 roku | 570 | 17,20 | 1-5 lat | 647 | 20,00 | 5-10 lat | 380 | 10,50 | 10-20 lat | 553 | 16,20 | 20-30 lat | 414 | 10,80 | 30 i więcej lat | 30 | 0,70 | Razem | 3508 | 100,00 |
Źródło: Dane PUP Samo pozostawanie bez pracy nie jest warunkiem wystarczającym, by w świetle prawa zostać bezrobotnym. Osoba bezrobotna zobowiązana jest do aktywnego poszukiwania pracy, musi też być zdecydowana na jej podjęcie w pełnym wymiarze czasu. Nie może się uczyć, ma ukończone 18 lat i została zarejestrowana w powiatowym Urzędzie Pracy. Według stanu na dzień 31 października 2004 roku jako poszukujących pracy zarejestrowanych było 51 osób, w tym 29 kobiet. Wśród osób poszukujących pracy 17,6% stanowią niepełnosprawni. Państwo prowadzi politykę zmniejszającą poziom bezrobocia. Przejawia się ona aktywnymi formami, mającymi na celu redukcję bezrobocia, oraz formami pasywnymi, których celem jest osłona socjalna osób pozostających bez pracy. Aktywne formy walki z bezrobociem polegają na oddziaływaniu za pomocą instrumentów ekonomicznych i administracyjnych na rynek pracy. Do głównych form stosowanych w naszym powiecie zaliczamy: pośrednictwo pracy, programy pracy subsydiowanej, poradnictwo zawodowe, klub pracy, programy finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. W okresie 10 miesięcy tego roku zorganizowano 30 giełd pracy, dzięki którym 87 bezrobotnych podjęło pracę. Zawarto 58 umów o organizację prac interwencyjnych, pracę podjęło 113 osób. Zorganizowano roboty publiczne w pięciu samorządach z powiatu rawskiego oraz w urzędzie pracy w celu usprawnienia obsługi bezrobotnych. W badanym okresie zawarto 136 umów o organizację stażu absolwenckiego. Na staż absolwencki skierowano 259 absolwentów w tym między innymi: 4 osoby w ramach programu "Pomoc rolnikom ubiegającym się o środki z Funduszu Unii Europejskiej", 6 osób w ramach programu "Modelowa współpraca między uczelniami a przedsiębiorstwem w organizacji praktyk studenckich i staży absolwenckich", 25 osób w ramach programu "Promocja zatrudnienia i przedsiębiorczości", 93 osoby w ramach programu "Wsparcie małych i dużych przedsiębiorstw", 33 osoby w ramach programu współfinansowanego z EFS "Nowe perspektywy dla młodzieży". Zawarto także 2 umowy absolwenckie, w ramach których zatrudniono dwóch absolwentów. Na rozpoczęcie działalności gospodarczej w zakresie: projektowania i konstrukcji obuwia, usług transportowych i usług ślusarskich udzielono trzech pożyczek z Funduszu Pracy. W ciągu 10 miesięcy skierowano 176 bezrobotnych na szkolenia. Po ukończeniu szkoleń 111 osób podjęło pracę. Doradca zawodowy udzielił 428 osobom porad zawodowych i 1210 informacji indywidualnych. W ramach zajęć w Klubie Pracy przeprowadzono 70 spotkań grupowych na temat: "Aktywne metody poszukiwania pracy". Dla ograniczenia bezrobocia PUP opracował dwa projekty umożliwiające pozyskanie środków finansowych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania 1.2 "Perspektywy dla młodzieży"- projekt "Staż dla absolwenta" i działania 1.3 "Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia" - projekt "Równe szanse". Pasywne formy przeciwdziałaniu bezrobociu skupiają się na zapobieganiu ubóstwa osób pozostających bez pracy, głównie za pomocą zasiłków dla bezrobotnych. Na dzień 31 października 229 osób posiadało prawo do zasiłku co stanowi 7,8% ogółu bezrobotnych. Spośród zarejestrowanych kobiet tylko 108 posiadało prawo do zasiłku, co stanowi 8,2% ogółu zarejestrowanych osób. Liczbę osób posiadających prawo do zasiłku według poszczególnych gmin przedstawia poniższa tabela: Wyszczególnienie | Liczba bezrobotnych z prawem do zasiłku na dzień 31.10.04 | Udział % | miasto Rawa Maz. | 135 | 59,00 | gmina Rawa Maz. | 34 | 14,80 | miasto i gmina Biała Rawska | 41 | 17,90 | gmina Cielądz | 11 | 4,80 | gmina Sadkowice | 6 | 2,60 | gmina Regnów | 2 | 0,90 | Ogółem | 229 | 100,00 |
Źródło: Dane PUP Kiedy wiele osób poszukuje pracy, pracodawcy maja możliwość doboru przyszłych pracowników według własnych oczekiwań związanych np. z wykształceniem, stażem pracy, znajomością języków obcych, wysokością wynagrodzenia. Konkurencja na rynku pracy sprzyja wzrostowi jej wydajności, podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, eliminacji osób niekompetentnych wzrostowi jakości produkcji. |