Jedną z możliwych form pracy z uczniami na lekcjach przyrody są zajęcia w terenie. Angażują one wszystkie dzieci, nie tylko najzdolniejsze, umożliwiają bezpośredni kontakt ze środowiskiem, dają możliwość ruchu na świeżym powietrzu, zaangażowania wszystkich zmysłów i dzięki temu uznawane są przez uczniów, niezależnie od ich wieku, za najbardziej atrakcyjne. Podczas lekcji w terenie obserwują procesy i zjawiska w miejscu naturalnego ich występowania. Mogą one być traktowane zarówno jako upoglądowienie realizowanego tematu, jak i pogłębienie, utrwalenie wiedzy, a nawet sprawdzenie wiadomości. Podczas zajęć terenowych uczniowie zdobywają i doskonalą umiejętności praktyczne. Nie bez znaczenia jest również możliwość realizowania celów wychowawczych. Obserwując środowisko, dzieci uczą się kultury obcowania z przyrodą. Zazwyczaj poznawanie rzeczywistości należy rozpocząć od bezpośrednich obserwacji najbliższego otoczenia. Zajęcia w terenie dają możliwość integracji międzyprzedmiotowej, tak istotnej w nowoczesnym nauczaniu, w terenie przecież treści z zakresu różnych przedmiotów wzajemnie się uzupełniają. Tak więc uczeń poddany złożonemu procesowi, nie zdobywa tylko wiedzy teoretycznej, ale kompleksową, rozumnie poznaje otaczający świat, procesy zachodzące w środowisku naturalnym i kulturalnym. W terenie można realizować pojedyncze jednostki lekcyjne lub łączyć ze sobą kilka. Zajęcia mogą odbywać się w najbliższym otoczeniu szkoły lub w terenie bardziej odległym. Dłuższe zajęcia, które obejmują kompleks zagadnień dotyczących danego środowiska, a dostępne są dla ucznia na określonym poziomie, nazywamy ćwiczeniami terenowymi. Zajęcia w terenie wymagają odpowiedniego przygotowania zarówno nauczyciela jak i uczniów, należy je zacząć od omówienia z uczniami celu i tematyki zadań założonych do realizacji. Nauczyciel, przygotowując zestaw zadań i ćwiczeń, powinien dostosować je do wiadomości i umiejętności jakie uczeń ma osiągnąć, do specyfiki terenu, na którym mają odbyć się zajęcia, do poziomu rozwoju intelektualnego uczniów. Jeżeli przewidujemy wykorzystanie mapy topograficznej należy zlokalizować na niej środowisko obserwacyjne. Dobrze byłoby zapoznać uczniów wcześniej z charakterystyką geograficzną badanego regionu. Koniecznie należy uwzględnić czas na wymianę spostrzeżeń, omówienie wyników pomiarów, ustalenie wniosków. Według uznania można też przeprowadzić test podsumowujący lub polecić rozwiązanie krzyżówki. Podczas zajęć nauczyciel nie powinien podawać uczniom gotowych rozwiązań, powinien jedynie kierować procesem poznawczym, obserwować, pomagać, korygować błędy. Projektowanie zajęć terenowych można przedstawić za pomocą metody graficznej w kształcie pięcioramiennej gwiazdy. - Po co?
- -nawiązanie więzi z przyrodą,
- -integrowanie różnych treści w nauczaniu przyrody,
- -wypracowanie sposobów całościowego przedstawienia rzeczywistości przyrodniczej,
- -poznawanie siebie i innych, integrowanie grupy uczniów.
- Co? (będzie treścią)
- -najbliższa okolica,
- -orientacja w terenie: szkic, plan, czytanie i interpretacja map, wyznaczanie kierunków w terenie i na mapie,
- -obserwacja meteorologiczna,
- -wpływ człowieka na środowisko i środowiska na życie ludzi,
- -rozpoznawanie roślin, zwierząt, gleb, skał, form terenu.
- Kto?
- -uczestnicy zajęć - uczniowie.
- Jak? (metody)
- -obserwacja bezpośrednia,
- -notatki, szkice, fotografowanie,
- -przeprowadzanie wywiadów, zbieranie materiałów,
- -praca w grupach - dyskusja, podsumowanie.
- Kiedy?
- -w różnych porach roku.
- Gdzie?
- -na boisku,
- -na terenie osiedla,
- -w muzeum,
- -w lesie, na polu, na łące, nad wodą.
|
Przystępując do opracowania zestawów ćwiczeń należy: - sporządzić zestawienie wiadomości i umiejętności, które powinny zostać opanowane,
- określić poziom wyjściowy czynności poznawanych na podstawie zestawu wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien znać przed przystąpieniem do ćwiczeń terenowych,
- wybrać teren obejmujący możliwie dużą ilość zagadnień szczegółowych,
- opracować dokładną instrukcję umożliwiającą rozwiązanie zadań oraz określającą sposób ich wykonania,
- opracować pytania sprawdzające,
- ustalić sposób prezentacji wyników.
Źródło: Materiały z konferencji metodycznej przeprowadzonej przez metodyka nauczania biologii, mgr Szafrańską, 2000 |
