Człowiek od momentu swoich narodzin żyje w grupie społecznej. Pierwszą taką grupą jest rodzina, która oddziałuje na jednostkę najdłużej, niekiedy i przez całe życie. Wraz z wiekiem krąg kontaktów społecznych poszerza się o związki z grupą, do której przynależność wyznaczona jest pełnieniem przez jednostkę określonych ról społecznych. Dla dziecka w wieku 7-10 lat jest nią niewątpliwie klasa szkolna. W literaturze psychologicznej i pedagogicznej poświęcono wiele uwagi strukturze społecznej i specyficznym cechom klasy szkolnej. Biorąc pod uwagę stwierdzenie, że klasa szkolna jest grupą społeczną, warto by zwrócić uwagę na wspólne cechy charakteryzujące grupy społeczne. M. Pilkiewicz określa grupę społeczną jako "zbiór jednostek połączonych wspólnym celem, zdolnych do wspólnego działania". Jest to więc nie tyle suma jednostek - co raczej tworząca się nowa jakość. Przynależność do grupy wywołuje poczucie napięcia emocjonalnego, staje się przyczyną modyfikowania swojego zachowania - jednostka ulega silnym wpływom grupy, tworzącym się w niej normom i zwyczajom. Ma to też miejsce w klasie szkolnej, w której dziecko przebywa od wczesnych lat życia i jest najbardziej podatne na wpływy otoczenia. Okres wpływu klasy szkolnej jest bardzo długi. W tym czasie dokonuje się olbrzymi rozwój osobowości dziecka. Zdobywa ono wiedzę, umiejętności, nawyki, zaspokaja swoje potrzeby psychiczne, rozwija swoje zainteresowania, uczy się współżycia i współdziałania z innymi. Klasa szkolna - wymagając od dziecka nowego rodzaju aktywności, podjęcia określonych ról społecznych - stwarza dziecku także możliwość zaspokajania potrzeb psychicznych. W pierwszej fazie młodszego wieku szkolnego znaczącą rolę odgrywa osoba dorosła. W klasie jest nią nauczyciel, który organizując życie w klasie jest w stanie zaspokoić poczucie bezpieczeństwa i kontaktu emocjonalnego poprzez stworzenie właściwego "klimatu". Z biegiem lat dziecko rozszerza krąg swoich kontaktów społecznych. Wówczas to na plan pierwszy wysuwa się grupa rówieśnicza. Zaspokaja ona te potrzeby społeczna, których wychowawcy reprezentujący pokolenie dorosłych nie są w stanie zaspokoić: - potrzebę przynależności do zespołu,
- potrzebę akceptacji i aktywności,
- potrzebę nawiązywania kontaktów towarzyskich.
Dzięki silnej motywacji uczestnictwo w grupie rówieśniczej - w zależności od pełnienia tam ról - wzmacnia poczucie własnej wartości, odpowiedzialności i samodzielności. Klasa szkolna daje także wielu uczniom możliwość odnoszenia sukcesów i satysfakcji, sprzyja tworzeniu się pozytywnej samooceny oraz pozytywnych postaw w stosunku do innych ludzi. Z drugiej jednak strony, jak wynika z badań jest również i tak, że kontakty interpersonalne nawiązywane w klasie nie zaspokajają wielu potrzeb psychicznych dzieci np.: - potrzeby pozytywnych kontaktów emocjonalnych,
- potrzeby akceptacji ze strony rówieśników,
- potrzeby bezpieczeństwa.
W każdym zespole klasowym można spotkać jednostki, które nie mają przyjaciół w klasie (osób, z którymi mógłby dzielić swoje radości, sukcesy i porażki, wspólnie przeżywać i wymieniać poglądy i oczekiwania). Są to na ogół uczniowie, którzy trzymają się na uboczu życia swych klasowych kolegów, którzy nie uczestniczą w ich zabawach, rozmowach, którymi nie powierza się znaczących ról. Oni to właśnie często w zespole klasowym przeżywają poczucie osamotnienia, pomijania, lekceważenia przez rówieśników, nie mają możliwości zaspokajania kontaktu emocjonalnego. Toteż - nie znajdując uznania i akceptacji, oparcia psychicznego u kolegów - często pozostają sami ze swymi problemami, rozterkami czy radościami. Z tego faktu wypływa konieczność znajomości czynników, które decydują o tym, czy dziecko jest atrakcyjne dla kolegów, czy nie, które z nich - pod wpływem świadomych oddziaływań nauczyciela - mogą przyczynić się do zwiększenia popularności dziecka wśród kolegów i tym samym do uniknięcia konsekwencji długotrwałej nie akceptacji. Chodzi przecież o to, aby dać szansę każdemu dziecku, aby stworzyć mu warunki rozwoju i samorealizacji.
Bibliografia: - Deptuła M.: "Koncepcje diagnozy rozwoju społecznego dzieci w klasach I-IV"
- Misiorna E.: "Klasa szkolna jako środowisko życia dziecka", Życie Szkoły nr 8/1993.
- Pilkiewicz M.: "Wybrane techniki badania nieformalnej struktury klasy szkolnej. Próba klasyfikacji".
| 
