Wielu uczniów nie ceni szkoły z powodu złych relacji z nauczycielami i kolegami. Podłożem tych relacji może być agresja - psychiczne i fizyczne znęcanie się - izolowanie ofiary ze środowiska, odarcie jej z godności, ośmieszanie, poniżanie. Ofiary długotrwałej przemocy cierpią w milczeniu; bezsilne i osamotnione mają zachwiane poczucie bezpieczeństwa. Boją się mówić komukolwiek o przemocy, by nie narażać się na zemstę i by nie pogarszać swojej sytuacji. W wielu przypadkach prześladowcy nie wiedzą dlaczego właśnie ta osoba została ich ofiarą - pewnym jest to, że są to dzieci, które w jakiś sposób wyróżniają się. Mogą to być defekty; np.: jąkanie się, niedowidzenie, niedosłyszenie, drobna lub zniekształcona budowa ciała. Ale również atakami prześladowców zagrożone są dzieci ładne, dobrze ubrane, grzeczne. Moje obserwacje potwierdzają zdanie psychologów, że często ofiarami przemocy stają się dzieci, które nie umieją się obronić lub boją się, że obrona tylko rozzuchwali prześladowców. Do napaści sprawców skłania najczęściej sam brak reakcji na zaczepki /H. Hammer/. Ofiary przemocy są szantażowane - żąda się od nich pieniędzy, papierosów, alkoholu. Gdy ofiara nie spełnia żądań, sprawcy popychają ją w kierunku nielegalnych sposobów, np.: do kradzieży. Przemoc wśród młodzieży szkolnej doprowadza do podporządkowania się ofiar różnym grupom nieformalnym o charakterze przestępczym. Uczniowie, którzy nie chcą się poddać ich presji, są szykanowani, zmuszani do palenia, picia alkoholu, próbowania narkotyków. Niektórzy z nich ulegają destruktywnemu wpływowi kolegów i dopuszczając się czynów przestępczych - kradzieży, włamań, wandalizmu, napadów na ludzi - wchodzą w kolizję z prawem. Innym efektem przemocy jest zły stan psychiczny ofiary. Jeśli prześladowanie trwa długo, jest on porównywany ze stanem psychicznym, np.: ofiar gwałtu lub ludzi, którzy przeżyli katastrofy. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do samobójstwa. Jak zapobiegać przemocy w szkole? Wśród dzieci i młodzieży szkolnej miejscem przemocy mogą być toalety, szatnie, czas przerwy lub droga do szkoły oraz do domu. By skutecznie zapobiegać przemocy muszą współpracować ze sobą zarówno nauczyciele, wychowawcy, pedagog i psycholog szkolny, jak i rodzice. System radzenia z przemocą w szkole powinien koncentrować się na: - Identyfikacji zjawiska.
Na tym pierwszym etapie szczególnie ważna jest współpraca nauczycieli i rodziców. rodziców tym celu należy zorganizować cykl pogadanek dla wyżej wymienionych, przygotowanych przez wychowawcę, psychologa i pedagoga. W pogadankach należy uświadomić rolę rodziców walce z przemocą. Młodzież Ośrodka w dużej mierze pochodzi z rodzin patologicznych, gdzie troska o drugą osobę jest bardzo mała. Dzieci z takich rodzin są bardziej podatne na to, że zostaną prześladowcami. Uczulenie rodziców, że ich opozycyjne podejście do przemocy oraz pozytywne relacje z dziećmi pomogą w walce z przemocą psychiczną i fizyczną.
Zarówno rodzice jak i nauczyciele muszą znać czynniki świadczące o przemocy. Są to:- czas prześladowań trwający niemniej niż 6 miesięcy,
- częstość występowania /kilka razy w miesiącu/,
- zróżnicowanie natężenia zjawiska,
- ofiara nie jest w stanie obronić się sama.
Przy identyfikacji przemocy mogą pomóc zachowania i wypowiedzi dzieci, które uległy agresji.
Przykłady:- "czuję się samotna, smutna i mam częste bóle głowy",
- "jest mi niedobrze każdego ranka, gdy pomyślę, że muszę iść do szkoły",
- "po prostu czułem się chory i bezwartościowy",
- "chciałem raczej umrzeć",
- "miałem myśli samobójcze, wpadłam w depresję, cały czas siedziałam w domu, wymiotowałam".
Kolejny etap radzenia sobie z przemocą to: - Diagnoza stanu i potrzeb ofiary oraz jej prześladowcy.
Prawidłowo przeprowadzony etap drugi pozwoli na - Rozwiązywanie sytuacji
Konieczne tutaj są rozmowy indywidualne uczniów z wychowawcami a później z pedagogiem i psychologiem, a w miarę potrzeb również i socjoterapia - zarówno ofiary, jak i prześladowcy.
Ostatnim etapem zapobiegania przemocy jest kontrola, niezbędna dla zapobiegania wtórnej agresji w szkole oraz systematyczna współpraca rodziców z nauczycielami, pedagogiem i psychologiem. W walkę z przemocą powinna zostać włączona również sama młodzież. Temu celowi będzie służył cykl lekcji wychowawczych przeprowadzanych przez wychowawców klas. Pozwoli to na: - uwrażliwienie uczniów na krzywdę innych,
- wzmocnienie pozytywnych uczuć,
- zamianę tych odczuć na efektywne interwencje w konkretnych sytuacjach.
Bibliografia - H. Hammer, Rozwój przez wprowadzanie zmian, Warszawa 1998.
- H. Hammer, Demon nietolerancji, Warszawa 1998.
- T. Gordon, Wychowanie bez porażek, Warszawa 1998.
- E. Aronson, T. Wilson, T. Akert, Psychologia społeczna. Serce i umysł. Warszawa 1997.
|
