Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i za granicą wskazują, że 10%-15% badanej populacji dzieci klas szkół podstawowych ma specyficzne trudności w nauce czytania i pisania, uwarunkowane fragmentarycznymi zaburzeniami funkcji percepcyjno-motorycznych. Aby pomóc dziecku, trzeba zrozumieć jego trudności. Termin dysleksja oznacza trudności w opanowaniu umiejętności czytania. Dysortografia oznacza trudności w opanowaniu poprawnej pisowni. Chodzi także o wszelkiego rodzaju odstępstwa od prawidłowego zapisu, nie tylko błędy ortograficzne. Dysgrafia oznacza trudności w zakresie techniki pisania, niski poziom graficzny pisma, a więc tzw. brzydkie niekaligraficzne pismo. Pseudodysleksja to trudności w czytaniu i pisaniu, które są uwarunkowane zaniedbaniem środowiskowym, błędami dydaktycznymi szkoły, brakiem motywacji do nauki. Większość badaczy pojęciem dysleksja obejmuje nie tylko trudności w czytaniu ,ale również występujące z nimi trudności w pisaniu o charakterze dysgraficznym i dysortograficznym. Dysleksja jest więc zaburzeniem, które przejawia się niemożnością opanowania umiejętności czytania i pisania mimo prawidłowego rozwoju intelektualnego i dobrych warunków środowiskowych, jakich wychowuje się dziecko. Badania wykazały, że w większości przypadków trudności w nauce czytania i pisania uwarunkowane są zaburzeniami: - funkcji wzrokowej,
- słuchowej,
- kinetyczno-ruchowej.
Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową mogą mieć poważne kłopoty z: - myleniem liter o podobnym kształcie,
- mylnym odtwarzaniem położenia liter (b-p, b-d, d-g, n-u),
- pomijaniem drobnych elementów graficznych liter (znaków diakrytycznych),
- błędami typowo ortograficznymi,
- różnicowaniem liter małych i dużych,
- nieodpowiednim doborem linijek,
- przedstawieniem liter, sylab i wyrazów,
- myleniem kierunku zapisu (pismo lustrzane),
- niewłaściwym rozplanowaniem graficznym wyrazów w stosunku do stronicy zeszytu,
- orientacją przestrzenną, określaniem stron świata,
- nauką geometrii,
- tempem czytania.
Jednym z najważniejszych przejawów zakłóceń percepcji słuchowej są zaburzenia w rozwoju mowy. Za percepcję dźwięków odpowiedzialny jest analizator słuchowy. Prawidłowy ich odbiór jest możliwy wówczas, gdy sprawnie działa narząd słuchu, składający się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Zaburzenia mowy mogą być związane z: - wadliwą budową aparatu artykulacyjnego warg, języka, uzębienia, podniebienia),
- ograniczoną sprawnością ruchową mięśni artykulacyjnych,
- zaburzeniami funkcji analizatora słuchowego.
Aby nauczyć się mówić nowe słowo, trzeba je prawidłowo usłyszeć, skojarzyć z odpowiednim desygnatem. Aby wymówić nowe słowo, trzeba rozróżnić składające się na nie dźwięki, ustalić ich kolejność, kolejność następnie powiązać z odpowiednimi ruchami aparatu artykulacyjno-fonacyjnego. Symptomy zaburzeń percepcji słuchowej w pisaniu: - zniekształcenie pisowni, niekiedy "zlepki" liter,
- mylenie liter dźwiękowo podobnych,
- trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność, dźwięczność różnicowaniu i-j, samogłosek ą-ę, -om, -on, -em, -en,
- trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski,
- łączenie przyimków rzeczownikami (np. klasie),
- opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów,
- gubienie liter, przestawianie ich kolejności.
Symptomy zaburzeń percepcji słuchowej w czytaniu: - trudności w syntezie przeliterowanych dźwięków,
- trudności we właściwej intonacji czytanych treści,
- zamiana liter, opuszczanie ich zamiana brzmienia,
- trudności w zrozumieniu przeczytanej treści.
Dzieci z zaburzoną percepcją słuchową cechuje prymitywna technika czytania, polegająca na literowaniu i sylabizowaniu z równoczesnym powtarzaniem przeczytanych uprzednio cząstek wyrazu. Trudności występujące w innych przedmiotach szkolnych: trudności w nauce języków obcych, w uczeniu się pamięciowym (wiersze, dni tygodnia, miesiące, tabliczka mnożenia itp.), trudności w przyswajaniu materiału z gramatyki rozumieniu dłuższych wypowiedzi i poleceń nauczyciela. Formy pomocy: - Pomoc nauczyciela i pedagoga szkolnego (indywidualizacja wymagań).
- Zespoły korekcyjno-kompensacyjne w szkole (terapia pedagogiczna w grupie).
- Poradnie psychologiczno-pedagogiczne (diagnoza i terapia pedagogiczna indywidualna lub w grupie).
- Klasy terapeutyczne w masowych szkołach podstawowych.
Formy ćwiczeń w czytaniu: - Dzieci dyslektycznych nie można zmuszać do głośnego czytania.
- W pracy terapeutycznej stosuje się następujące formy ćwiczeń:
- czytanie całościowe sylab i wyrazów,
- czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami,
- czytanie sylab i wyrazów w krótkich ekspozycjach,
- czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań- tzn. nauczyciel czyta na przemian z dzieckiem,
- czytanie selektywne głośne i ciche,
- czytanie z przesłonką (w okienku),
- czytanie chóralne,
- ćwiczenia w rozumieniu tekstu przeczytanego.
Ćwiczenia w pisaniu: - Ćwiczenia pisania powinny następować po ćwiczeniach czytania i obejmować ten sam materiał dydaktyczny (opracowane sylaby, wyrazy, zdania powinny być następnie przepisane, napisane z pamięci, ze słuchu).
- Od początku i przez cały okres ćwiczeń należy zwracać uwagę na prawidłowość kierunku kreślenia liter, zwłaszcza owali.
- Przy wprowadzeniu nowych liter należy stosować wzory sprzyjające ich połączeniu.
- Nie należy zbyt długo pracować na pojedynczych literach, ponieważ sprzyja to utrwalaniu nawyków literowania, głosowania przy czytaniu i pisaniu.
- Wdrażać dziecko do samokontroli.
- Wszystkie błędy powinny być poprawione. Najwłaściwszy sposób to wymazywanie błędów, dlatego w początkowym okresie jest wskazane pisanie ołówkiem.
- Prawidłowa postawa przy pisaniu, zwłaszcza ułożenie ręki u dzieci leworęcznych (przedramię, dłoń i narzędzie pisarskie powinny znajdować się w jednej linii poniżej linii pasma).
- Ćwiczenia w pisaniu nie mogą trwać zbyt długo.
- Należy stosować:
- zasadę stopniowania trudności,
- zasadę indywidualizacji,
- zasadę systematyczności.
Dzieci dyslektyczne są często posądzane o to, że źle się uczą, bo są leniwe, nerwowe i nie mają chęci do nauki, a są to dzieci, które unikają wysiłku umysłowego, czytania i pisania, ponieważ szybko się męczą i nie mogą sprostać stawianym im wymaganiom.
Literatura: - M. Bogdanowicz, O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin 1995, WPL.
- B. Sawa, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, Warszawa 1994, WSiP.
- T. Gąsowska, Z. Pietrzyk-Stępkowska, Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w nauce czytania i pisania, Warszawa 1994, WSiP.
|
