Działa tylko w IE - sorry!    
     

Uwarunkowania prawne awansu zawodowego nauczycieli

mgr Marzena Witt


1.Wiadomości ogólne

Rozdział 3a znowelizowanej Karty nauczyciela, noszący tytuł "Awans zawodowy nauczyciela" mówi, że nauczyciel może w swojej karierze zawodowej przejść następujące stopnie awansu zawodowego:

  1. nauczyciel stażysta
  2. nauczyciel kontraktowy
  3. nauczyciel mianowany
  4. nauczyciel dyplomowany.

Nauczyciel dyplomowany może dodatkowo otrzymać tytuł honorowy profesora oświaty. Aby nauczyciel mógł zdobyć kolejne stopnie awansu zawodowego zobowiązany jest spełnić następujące warunki:

  1. posiadać wymagane kwalifikacje (wykształcenie wyższe z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończony zakład kształcenia nauczycieli).
  2. Odbyć staż zakończony pozytywną oceną dorobku zawodowego.
  3. Uzyskać akceptację komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie
    w przypadku nauczyciela stażysty, zdać egzamin przed komisją kwalifikacyjną
    w przypadku nauczyciela kontraktowego, uzyskać akceptację komisji kwalifikacyjnej w przypadku
    nauczyciela mianowanego.

Wszyscy nauczyciele pragnący ubiegać się o kolejny stopień awansu muszą pamiętać, że nie ma obligatoryjności awansu, a więc sami musza złożyć wniosek o rozpoczęcie stażu przed dniem jego rozpoczęcia, tj. przed dniem 1 września, a po jego zakończeniu i otrzymaniu pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu, muszą złożyć wniosek o postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne.

Istotną rzeczą jest gromadzenie dokumentacji ilustrującej dorobek zawodowy danego nauczyciela. Szczególnie jest to ważne przy ubieganiu się nauczyciela mianowanego o stopień nauczyciela dyplomowanego, gdyż komisja kwalifikacyjna wydaje decyzję jedynie na podstawie dokumentów.

Nauczyciel zobowiązany jest opracować plan swego rozwoju zawodowego na okres stażu uwzględniając w nim wymaganie stosowne do poszczególnych stopni awansu zawodowego (które określone są w Rozporządzeniu MEN w sprawie uzyskiwania stopni awansu nauczycieli). Opracowany plan zatwierdza dyrektor szkoły. Po upływie określonego okresu stażu nauczyciel zobowiązany jest złożyć dyrektorowi szkoły sprawozdanie z realizacji zadań umieszczonych w planie rozwoju. Przed ustaleniem przez dyrektora oceny dorobku zawodowego nauczyciela, rada rodziców ma możliwość wyrażania swojej opinii na temat pracy nauczyciela ale może też z tego prawa zrezygnować. Ocena dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu może być pozytywna lub negatywna. W przypadku oceny negatywnej nauczyciel ma prawo wniesienia odwołania do organu sprawującego nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od otrzymania oceny na piśmie. Jeżeli jednak organ sprawujący nadzór pedagogiczny w terminie 21 dni nie rozpatrzy odwołania, nauczyciel ma prawo złożyć wniosek o postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne. Ustawodawca ustalił dwa terminy pracy komisji kwalifikacyjnej i egzaminacyjnej: 1. styczeń-luty 2. maj, czerwiec, lipiec.

Komisje badają złożony wniosek pod względem formalnym i merytorycznym w terminie 14 dni od wpłynięcia. Na drodze decyzji administracyjnej odpowiednio uprawniony organ przyznaje akt nadania stopnia awansu zawodowego

  • nauczycielowi stażyście stopień nauczyciela kontraktowego nadaje dyrektor szkoły
  • nauczycielowi kontaktowemu stopień nauczyciela mianowanego nadaje organ prowadzący szkołę
  • nauczycielowi mianowanemu stopień nauczyciela dyplomowanego nadaje organ sprawujący nadzór pedagogiczny
  • właściwi ministrowie nadają stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego nauczycielom zatrudnionym na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne w: urzędach organów administracji rządowej, kuratoriach oświaty, Centralnej Komisji Edukacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych, specjalistycznej jednostce nadzoru pedagogicznego, organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich oraz ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi.

Akt nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela zawiera: nazwę komisji kwalifikacyjnej (egzaminacyjnej), numer i datę wydania zaświadczenia o uzyskanie akceptacji, stopień awansu zawodowego, kwalifikacje nauczyciela oraz typ i rodzaje szkół w których nauczyciel może być zatrudniony.

2.Procedura awansu nauczyciela stażysty na nauczyciela kontraktowego

Nauczyciel stażysta posiadający wymagane kwalifikacje, rozpoczyna 9-cio miesięczny staż z dniem nawiązania stosunku pracy w dowolnym momencie roku szkolnego. Dyrektor przydziela mu opiekuna stażu spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. Opiekun stażu ma udzielać wsparcia, dzielić się własną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem. Powinien być doradcą, a nie krytykantem. Jako przewodnik powinien pomóc nauczycielowi stażyście odnaleźć własne miejsce w jego pierwszych latach pracy. Nauczyciel stażysta właśnie przy pomocy opiekuna stażu przygotowuje i realizuje w okresie stażu swój plan rozwoju zawodowego. Działania, które podejmuje w drodze do uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego wypływają w sposób bezpośredni z wytycznych zawartych w Rozporządzeniu MEM w sprawie awansu zawodowego nauczycieli.

Tak więc nauczyciel stażysta w swoim planie rozwoju zawodowego powinien uwzględnić:

  • znajomość organizacji, zasad funkcjonowania szkoły, w której odbywa staż,
  • wykazanie umiejętności prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację podstawowych zadań szkoły, w której odbywa staż,
  • umiejętność omawiania własnych lub obserwowanych zajęć,
  • posiadanie wiedzy z zakresu problemów środowiska uczniów, wychowanków, w stopniu umożliwiającym współpracę z tym środowiskiem.

Opiekun stażu opracowuje projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu. Sam zainteresowany zaś na koniec stażu przygotowuje sprawozdanie z realizacji swego planu rozwoju zawodowego.

Tak więc dyrektor szkoły dysponując: planem rozwoju zawodowego, sprawozdaniem z jego realizacji, projektem oceny wykonanym przez opiekuna stażu, opinią rady rodziców (niekoniecznie) oraz swoimi własnymi obserwacjami zajęć i zadań wykonywanych przez nauczyciela może dokonać oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu. Ocena ta może być pozytywna lub negatywna. Musi być jednak sporządzona na piśmie i zawierać uzasadnienie oraz pouczenia o możliwości wniesienia odwołania od niej. Jeżeli ostateczna ocena dorobku zawodowego jest negatywna, ponowna ocena może być dokonana po odbyciu, na wniosek nauczyciela, dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy. Nadmienić należy, że każdy dodatkowy staż rozpoczyna się z dniem 1 września, wymaga napisania nowego planu rozwoju zawodowego na okres tego stażu, zrealizowania zadań zapisanych w tym planie oraz wyżej przedstawionej procedury dorobku zawodowego.

W przypadku otrzymania przez nauczyciela stażystę pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu nauczyciel w ciągu 14 dni zobowiązany jest złożyć wniosek do dyrektora szkoły o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego. Dyrektor szkoły powołuje komisję kwalifikacyjną, w skład której wchodzą:

  1. dyrektor szkoły jako przewodniczący (wicedyrektor jeżeli dyrektor nie jest nauczycielem),
  2. przewodniczący zespołu przedmiotowego lub wychowawczego (ewentualnie nauczyciel mianowany lub dyplomowany, jeżeli ww. zespół nie został w szkole powołany),
  3. opiekun stażu,
  4. przedstawiciel związku zawodowego (na wniosek nauczyciela).

Nauczyciel stażysta przedstawia komisji sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego oraz odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wymagań kwalifikacyjnych. Gdy po przeprowadzonej rozmowie uzyska akceptację komisji kwalifikacyjnej oraz zaświadczenia, otrzymuje od dyrektora szkoły akt nadania stopnia nauczyciela kontraktowego. W przypadku gdy nauczyciel nie otrzyma akceptacji komisji kwalifikacyjnej, dyrektor szkoły odmawia, w drodze decyzji administracyjnej, nadania stopnia nauczyciela kontraktowego.

Nauczyciel  stażysta może ponownie przystąpić do rozmowy  z komisją  kwalifikacyjną tylko jeden raz w danej  szkole, po odbyciu ponownego 9-ciomiesięcznego stażu.

3.Procedura awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego na nauczyciela mianowanego

W tym przypadku procedura w wielu kwestiach przebiega analogicznie jak w przypadku awansu zawodowego nauczyciela stażysty na nauczyciela kontraktowego. Różni się jednak kilkoma istotnymi sprawami.

Nauczyciel kontraktowy posiadając wymagane kwalifikacje składa wniosek do dyrektora szkoły do dnia 31 sierpnia o rozpoczęcie stażu od dnia 1 września. W tym przypadku staż trwa 2 lata i 9 miesięcy. Po zaopiniowaniu złożonego wniosku dyrektor przydziela nauczycielowi kontraktowemu opiekuna stażu spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. Nauczyciel kontraktowy, podobnie jak w przypadku nauczyciela stażysty przy pomocy opiekuna stażu przygotowuje i realizuje w okresie stażu swój plan rozwoju zawodowego z uwzględnieniem następujących wymagań:

  • umiejętność organizacji doskonalenia własnego warsztatu pracy, analizowania i dokumentowania własnych działań a także oceniania skuteczności i dokonywania stosownych korekt w tym działaniu,
  • uczestnictwo w realizacji zadań ogólnoszkolnych, edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych lub innych wynikających ze statutu oraz specyfiki, typu i rodzaju szkoły,
  • umiejętność uwzględniania w swojej pracy problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych,
  • wiedza z zakresu wybranych zagadnień psychologii, pedagogiki i dydaktyki oraz ogólnych problemów oświatowych, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich w zakresie specyfiki zadań realizowanych przez nauczyciela,
  • znajomość przepisów dotyczących systemu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawie nieletnich w zakresie funkcjonowania szkoły, w której odbywa staż oraz umiejętności posługiwania się nimi,
  • inicjatywa własna nauczyciela kontraktowego.

Analogicznie jak w przypadku nauczyciela stażysty, tak i tu dyrektor szkoły dokonuje oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu po uprzednim zapoznaniu się z planem rozwoju zawodowego, projektem oceny dorobku zawodowego nauczyciela opracowanym przez opiekuna stażu, zasięgnięciu opinii rady rodziców (niekoniecznie). Ocena musi być sporządzona na piśmie, zawierać uzasadnienie i pouczenie o możliwości odwołania się od niej.

Jeżeli ocena dorobku zawodowego jest negatywna, to ponowna ocena może być dokonana po odbyciu, na wniosek nauczyciela, dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy. W przypadku oceny pozytywnej, nauczyciel kontraktowy w ciągu 14 dni zobowiązany jest złożyć wniosek do organu prowadzącego szkołę o podjęcie postępowania egzaminacyjnego. Komisję egzaminacyjną dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela mianowanego powołuje organ prowadzący szkołę.

W skład tej komisji wchodzą:

  1. przedstawiciel organu prowadzącego szkołę - przewodniczący,
  2. dyrektor szkoły (ewentualnie wicedyrektor),
  3. trzej eksperci z listy MEN,
  4. przedstawiciel związku zawodowego (na wniosek nauczyciela).

Przed komisją egzaminacyjną nauczyciel kontraktowy prezentuje komisji swój dorobek zawodowy i odpowiada na pytania dotyczące wymagań kwalifikacyjnych. Po zdanym egzaminie, nauczyciel otrzymuje zaświadczenie o zdaniu egzaminu na podstawie którego organ prowadzący szkołę nadaje stopień nauczyciela mianowanego.

W przypadku, gdy nauczyciel nie zda egzaminu przed komisją egzaminacyjną, organ prowadzący szkołę odmawia, w drodze decyzji administracyjnej, nadania stopnia awansu zawodowego. W takich przypadkach nauczyciel może ponownie złożyć wniosek o podjęcie postępowanie egzaminacyjnego po uprzednim odbyciu na swój wniosek i za zgodą dyrektora szkoły dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy ale tylko raz w danej szkole.

4.Procedura awansu nauczyciela mianowanego na nauczyciela dyplomowanego

Nauczyciel mianowany posiadający wymagane kwalifikacje na swój wniosek skierowany do dyrektora szkoły rozpoczyna staż z dniem 1 września. Staż trwa 2 lata i 9 miesięcy. Nauczyciel samodzielnie opracowuje plan rozwoju zawodowego, który realizuje i skrzętnie dokumentuje w trakcie odbywania stażu. Plan rozwoju zawodowego powinien obejmować następujące wymagania:

  1. opracowanie i wdrażanie przedsięwzięć i programów na rzecz doskonalenia swojej pracy i podwyższania jakości pracy szkoły, w tym wykorzystywanie i doskonalenie umiejętności stosowania technologii komputerowej i informacyjnej,
  2. umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi pracownikami szkoły,
  3. realizacja co najmniej 4 z następujących zadań:
    • opracowanie i wdrażanie programu dotyczącego działań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych odpowiednio z oświatą, pomocą społeczną lub postępowaniem w sprawach nieletnich,
    • opracowanie co najmniej dwóch publikacji, referatów lub innych materiałów związanych z wykonywaną pracą,
    • prowadzenie otwartych zajęć w szczególności dla nauczycieli stażystów i kontraktowych lub podejmowanie działań związanych z wewnątrzszkolnym doskonaleniem zawodowym,
    • aktywna i systematyczna współpraca ze strukturami samorządowymi lub innymi organizacjami działającymi na rzecz edukacji, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich,
    • wykonywanie zadań egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, eksperta komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy, rzeczoznawcy do spraw programów nauczania, podręczników, środków dydaktycznych, programów wychowania przedszkolnego, w przypadku szkół artystycznych - także konsultanta Centrum Edukacji Artystycznej,
    • pełnienie funkcji doradcy metodycznego, uzyskanie kwalifikacji edukatora lub trenera terapeuty,
    • uzyskanie dodatkowych kwalifikacji zawodowych umożliwiających poszerzenie zakresu działań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych z zadaniami szkoły,
    • wykonywanie samodzielnie lub we współpracy z zespołem, innych zadań na rzecz edukacji, pomocy społecznej, postępowania w sprawie nieletnich lub uzyskanie znaczących osiągnięć w pracy zawodowej.
  4. inicjatywa własna nauczyciela mianowanego.

Po zakończonym stażu nauczyciel mianowany pisze sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego, który będący dorobkiem zawodowym nauczyciela odbywającego staż, stanowi podstawę do dokonania przez dyrektora oceny za okres stażu po zasięgnięciu opinii rady rodziców. Ocena ta musi być sporządzona na piśmie, zawierać uzasadnienie i pouczenie o możliwości odwołania się od niej. Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek do organu sprawującego nadzór pedagogiczny o podjęcie postępowanie kwalifikacyjnego w okresie 3 lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. W przypadku nie dotrzymania terminu złożenia wniosku nauczyciel zobowiązany jest do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze.

Jeżeli ostateczna ocena dorobku zawodowego jest negatywna ponowna ocena może być dokonana po odbyciu, na wniosek nauczyciela, dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

Komisję kwalifikacyjną dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela dyplomowanego powołuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

W skład komisji wchodzą:

  1. przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny będący przewodniczącym (w przypadku dyrektora także przedstawiciel organu prowadzącego szkołę),
  2. dyrektor (wicedyrektor) szkoły (jeżeli to nie dotyczy dyrektora szkoły),
  3. trzej eksperci z listy MEN,
  4. przedstawiciel związku zawodowego (na wniosek nauczyciela).

Dla nauczycieli urlopowanych lub zwolnionych z obowiązku świadczenia pracy, na mocy ustawy o związkach zawodowych, komisję kwalifikacyjną powołuje Minister Edukacji Narodowej i Sportu. Istotną rzeczą przede wszystkim w przypadku nauczyciela mianowanego, jest skrzętne dokumentowanie realizacji planu rozwoju zawodowego. Nauczyciel mianowany, ubiegający się o stopień nauczyciela dyplomowanego nie spotyka się osobiście z komisją kwalifikacyjną. Komisja bada i ocenia dokumentację złożoną przez nauczyciela i na jej podstawie orzeka akceptację bądź też jej brak, a co za tym idzie, nadanie przez organ nadzoru pedagogicznego stopnia nauczyciela dyplomowanego, bądź też odmowa nadania tego stopnia. Tak więc każde formalne zaświadczenie o ukończeniu kursu, studiów, współpracy z instytucjami oraz notatki, arkusze pohospitacyjne, wnioski do dalszej pracy, notatki po omówieniu przeprowadzonych zajęć, scenariusze, plany pracy dydaktyczno-wychowawczej, opracowane programy autorskie, recenzje, publikowane materiały, dowody informacji zwrotnej oraz sprawozdanie podsumowujące przebieg stażu, stanowią drogocenny materiał zarówno dla nauczyciela ubiegającego się o kolejny stopień awansu zawodowego jak i dla komisji kwalifikacyjnej.

W przypadku nie uzyskania akceptacji komisji kwalifikacyjnej, nauczyciel mianowany ma prawo ubiegać się po raz kolejny o akceptację komisji kwalifikacyjnej, po uprzednim odbyciu stażu w pełnym wymiarze 2 lat i 9 miesięcy.

5.Profesor oświaty - tytuł honorowy

Do 31 grudnia 2010r. tytuł honorowy profesora oświaty może być nadany nauczycielowi, który legitymuje się pięcioletnim okresem pracy jako nauczyciel dyplomowany oraz znaczącym i uznanym dorobkiem zawodowym.

LITERATURA:

  1. Karta Nauczyciela - ustawa z dnia 26 stycznia 1982r. (z późniejszymi zmianami).
  2. Dziennik Ustaw nr 70, poz. 825 z 24 sierpnia 2000r. - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.
  3. Awans zawodowy nauczycieli - poradnik, Instytut Promocji Nauczycieli "Solidarność" Gdańsk 2000r.