Wychowawcy internatów stanowią specyficzną kategorię nauczycieli. Zasadniczą, wykonywaną przez nich specjalnością jest działalność opiekuńczo - wychowawcza, w przeciwieństwie do nauczycieli przedmiotów, których głównym zadaniem jest zarówno praca dydaktyczna, jak też wychowawcza. Nazwa "wychowawca internatu" nie wydaje się właściwa z dwóch względów: - pojęcie "internatu" nie odpowiada dzisiaj charakterowi tej instytucji.
"Internate" (z łac.) znaczy tyle, co "zamknąć wewnątrz", internat, więc to zamknięty zakład wychowawczy odizolowany od wpływów zewnętrznych. Tak tradycyjnie pojmowany internat jest dzisiaj nie do przyjęcia. - przez internat potocznie rozumie się instytucję wychowawczą wraz z jej zapleczem lokalowo-gastronomicznym, a nie sam zespół młodzieży poddanej oddziaływaniu wychowawczemu.
Dlatego też nazwa "wychowawca internatu" ma za szeroki zakres, ale z powodu braku innej, takiej się powszechnie używa. Przez wychowawcę internatu rozumie się też kierownika internatu. Na prawidłowy rytm pracy internatu wpływa wzór osobowy, przygotowanie zawodowe i autorytet wychowawców, a także ich zamiłowanie do pracy z młodzieżą, poważne i sprawiedliwe traktowanie wszystkich wychowanków oraz taktowne i konsekwentne postępowanie z nimi.
Znaczny wpływ na podnoszenie autorytetu wychowawcy ma żywe zainteresowanie sprawami młodzieży, znajomość jej psychiki i potrzeb oraz rzetelne, życzliwe i bezinteresowne okazywanie pomocy w ich zaspakajaniu z myślą o bezpieczeństwie oraz przyszłości wszystkich wychowanków. Wychowawca spełnia wiele przeróżnych funkcji wymagających nie tylko wiedzy z różnych dziedzin życia, ale także czasu i osobistego oddania się pracy wychowawczej. Pełnione funkcje przez wychowawcę internatu wiążą się z funkcjami internatu. W ramach pełnionych funkcji wychowawca ma określone obowiązki, podejmuje i wykonuje całokształt czynności dotyczących opieki i wychowania młodzieży na terenie internatu. Funkcje te, to: - wychowawcza - działania wychowawcy skierowane są na sferę emocjonalno - motywacyjną, zmierzające do kształtowania stosunku wychowanka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, systemu wartości i celu życia, np.:
- wpajanie kulturalnych form zachowania się;
- organizowanie atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego;
- organizowanie wieczornic, konkursów, uroczystości;
- pomoc w kłopotach wychowawczych i osobistych trudnościach życiowych;
- rozmowy indywidualne z wychowankami;
- wyrabianie nawyków higienicznych;
- przyzwyczajanie do porządku;
- poznawanie wychowanków.
- opiekuńcza - wszelkie poczynania zmierzające do zaspokajania potrzeb, od spełniania, których, zależy prawidłowy rozwój, uczenie się i wychowanie, np.:
- pomoc w trudnych sytuacjach rodzinnych i materialnych;
- stwarzanie domowej atmosfery;
- zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i odpoczynku;
- poradnictwo w sprawach osobistych;
- troska o higienę osobistą, zdrowie i higienę pomieszczeń.
- dydaktyczna - określone działania są skierowane głównie na sferę intelektualno-instrumentalną osobowości, związaną ze wzbogacaniem wychowanka w wiedzę i rozwijaniem zdolności umysłowych lub wytwarzaniem i doskonaleniem umiejętności, np.:
- pomoc w nauce;
- rozwijanie zainteresowań wychowanków;
- kontrolowanie postępów w nauce;
- pogadanki z zakresu technik uczenia się.
- administracyjno-organizacyjna i gospodarcza - wszelkie czynności i zabiegi zmierzające do optymalnych rozwiązań czasowych i przestrzennych oraz warunków materialnych dla prawidłowej realizacji poprzednich funkcji, np.:
- prowadzenie dokumentacji wychowanków;
- kontrola obecności w internacie;
- prowadzenie ewidencji wyjazdów do domu;
- poznanie warunków bytowych i materialnych rodzin wychowanków.
Czynności: wychowawcze, opiekuńcze i dydaktyczne są skierowane bezpośrednio na wychowanka, natomiast administracyjno-organizacyjne i gospodarcze mają zabezpieczyć poprawną realizację tych pierwszych. Czynnikiem, który ma decydujący wpływ na skuteczność poczynań pedagogicznych wychowawcy internatu, jest bez wątpienia jego osobowość.
Osobowość jako zespół istotnych i względnie trwałych właściwości psychicznych jednostki przejawiających się w jej postępowaniu jest w pewnym sensie wypadkową działania wielu czynników: zadatków organicznych, środowiska, nauczania i wychowania oraz własnej świadomości i aktywności. Człowiek może, więc w dużym stopniu kierować kształtowaniem osobowości innych ludzi i swojej własnej. O powodzeniu w pracy wychowawczej decydują specyficzne cechy osobowości nauczyciela-wychowawcy, jak: zdolności, talent pedagogiczny, powołanie nauczycielskie, zdolność intuicyjnego wczuwania się w przeżycia wychowanka, dobroć, życzliwość, mądrość, otwartość na świat i ludzi.
Ważna jest głęboka wiedza wychowawcy, rozumiana jako wiedza ogólna, charakteryzująca się ogólną kulturą intelektualną, fachowością, oczytaniem, znajomością i zrozumieniem problemów psychiki młodzieży, wszechstronnością zainteresowań, umiejętnością niesienia pomocy w nauce niektórych przedmiotów szkolnych, umiejętnością dyskutowania na różne tematy. Swoiste właściwości zawodu nauczycielskiego stawiają przed wychowawcą ogromne zadania. Wychowawca, który chce naprawdę być dobry, musi: - być zaakceptowany przez wychowanka;
- znać go i rozumieć;
- wypracować sobie pewien styl kontaktowania się z wychowankiem, jego środowiskiem domowym;
- uczestniczyć w różnego rodzaju zajęciach typu: spotkania, dyskusje, rozmowy indywidualne;
- rozstrzygać problemy i wiedzieć jak postąpić w trudnych sytuacjach;
- wiele rzeczy naraz spostrzegać, szybko analizować sytuacje, by wiedzieć jak reagować.
Wychowawca nigdy nie może spocząć na "laurach", musi ciągle się doskonalić, szukać stale nowych dróg i rozwiązań.
Być nauczycielem-wychowawcą to po prostu być człowiekiem, być sobą.
Wychowawca, jak każdy człowiek ma również swoje słabości, ale nie powinien ich okazywać w bezpośrednim kontakcie z wychowankiem. Każdy wychowawca winien wyedukować podopiecznych w takich jasnych zasadach i wartościach działania, które będą mogły zapewnić im życiowy sukces, odpowiedzialnych za swoje postępowanie, głoszone poglądy i oceny innych ludzi. Nie wystarczy, by wychowawca był człowiekiem dobrym, kochającym młodzież, utalentowanym, ważne jest, aby był mądry i żeby dysponował bogatym warsztatem wychowawczym, żeby miał "pod ręką" wszystko, co pozwoli mu świadomie ulepszać swoją pracę, podejmować najwłaściwsze decyzje, z ogromną wnikliwością rozważać problemy, przed którymi staje, na co dzień i podejmować najwłaściwsze decyzje. |
