Perspektywa członkostwa w Unii Europejskiej, a przede wszystkim bieżące potrzeby, wzmogły w naszym kraju zainteresowanie problematyką doradztwa zawodowego dla dzieci i młodzieży. W okresie przemian społecznych i gospodarczych padają często pytania o poziom usług doradczych oraz dostosowanie doradztwa zawodowego do standardów europejskich. Warto się zatem przyjrzeć jak poradziły sobie z tym zadaniem niektóre kraje UE. W roku 1963 ustanowiono jednolite dla krajów członkowskich zasady edukacji zawodowej. Kolejne wskazania Komisji Europejskiej z 1966 roku stwierdzały konieczność stworzenia sieci informacyjnej łączącej służby doradcze różnych krajów oraz ustalenie więzi w zakresie doradztwa pomiędzy resortami edukacji i zatrudnienia. Kierując się powyższymi wytycznymi kraje członkowskie wybrały własne style rozwiązania kwestii doradztwa zawodowego przy zachowaniu wspólnoty koncepcji. Szczególnie istotne okazało się w niej powiązanie działalności doradczej z edukacyjną. Podstawowym zadaniem szkolnego doradztwa zawodowego w krajach Unii Europejskiej jest wspieranie uczniów w wyborze ścieżek edukacyjnych. W większości szkół europejskich decyzje te podejmowane są bądź przez uczniów, bądź w ich interesie przez doradców. W wielu krajach, na przykład w Belgii, Francji decyzje edukacyjne podejmuje Rada złożona z nauczycieli, dyrektora szkoły i doradcę zawodowego. Kryteria kwalifikacji do szkół są jawne i znane uczniom oraz rodzicom. Generalnie, kraje Unii różnią się znacznie pod względem organizacji systemów oświatowych, można jednak zauważyć, że im wcześniej uczniowie muszą wybierać kolejny poziom nauki, tym wcześniej wkracza z pomocą doradca zawodowy. Dla przykładu w Niemczech uczniowie są kierowani do szkół różnych typów już w wieku 10 lat, co wymaga jeszcze wcześniejszego rozpoczęcia działalności doradcy. W szkołach średnich istotne są decyzje dotyczące wyboru przedmiotów fakultatywnych. fakultatywnych związku z tym traktuje się pewien okres edukacji jako swoistą fazę orientacji, która ma pomóc uczniowi w ocenie własnych zainteresowań i zdolności. Np. w Luksemburgu, klasą poprzedzającą wybór przedmiotów jest klasa VII (wiek 12 lat), w Niemczech (w większości regionów) w klasach V, VI (wiek 10-11 lat). Z drugiej strony w niektórych krajach UE widoczna jest tendencja do opóźniania momentu podejmowania decyzji edukacyjnych przez uczniów, ponieważ uznaje się, iż nie są oni jeszcze w stanie zrozumieć i zaakceptować ich konsekwencji. W Danii i Hiszpanii pierwsza kwalifikacja uczniów do szkół wyższego szczebla ma miejsce w wieku 16 lat. W szkołach UE zauważa się w ostatnich latach tendencje do akceptowania roli szkół jako instytucji świadczących usługi w zakresie doradztwa zawodowego. Podkreśla się fakt, że nauczyciele są w stanie poznać osobowość swoich uczniów lepiej niż doradcy pracujący w instytucjach pozaszkolnych. Efektem takiego podejścia jest zwiększenie wagi doradztwa zawodowego w wielu szkołach UE oraz rozszerzenie obowiązków wychowawczych nauczycieli w dziesięciu krajach Unii o zagadnienia związane z wyborem szkoły i zawodu. Są to Dania, Niemcy, Grecja, Irlandia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania, Luksemburg, Holandia. W tych krajach, z wyjątkiem Portugalii, rolę doradczą pełnią zwyczajowo nauczyciele. Zadania doradcze w szkołach wykonywane są przez nauczycieli dwukierunkowo: - po pierwsze, oczekuje się od nauczyciela zrozumienia i umiejętnego przekazywania uczniom wiedzy na temat związku między nauczanym przez niego przedmiotem a wyborem określonej drogi zawodowej;
- po drugie, jako osoba sprawująca wieloletnią opiekę nad uczniem i dobrze znająca swego wychowanka może mu służyć radą i pomocą w dokonywaniu wyborów edukacyjnych i zawodowych. Np. w Danii główna odpowiedzialność za indywidualne i grupowe doradztwo zawodowe w szkołach podstawowych spoczywa na wychowawcy, który jest nauczycielem wiodącym w klasach od pierwszej do dziesiątej. Jego pracę wspiera nauczyciel-doradca, gdy jest to konieczne. W Hiszpanii wychowawcy pomagają uczniowi przede wszystkim w wyborze szkoły, współpracując z "zewnętrznymi" doradcami zawodowymi.
Ważnym argumentem dla rozwoju doradztwa zawodowego w szkołach jest możliwość włączenia jego elementów do programów szkolnych oraz opracowanie specjalnych programów orientacji zawodowej. Podstawowe zadania ujęte w programach szkolnych to rozwijanie świadomości własnych zdolności i umiejętności, kwalifikacji, potrzeb, wartości i zainteresowań. Jak również nauka procesu podejmowania decyzji, uświadamianie konsekwencji własnych wyborów. W Danii ustalono, że uczniowie w wieku 14-16 lat powinni odbywać rocznie co najmniej 48 lekcji orientacji zawodowej. W Holandii treści związane z orientacją zawodową występują w 15 przedmiotach szkolnych dla grup 12-15-latków. Część lekcji dotyczących rozwoju kariery odbywa się w klasach szkolnych, jednak istnieje tendencja dostarczania uczniom doświadczeń w sposób bardziej bezpośredni. Jest to wykonywanie przez uczniów pewnych zadań zawodowych. W Luksemburgu uczniowie w wieku 14 lat odbywają około sześciu 2-3 dniowych staży w różnych firmach i sektorach gospodarki, w Niemczech kursy doradztwa zawodowego zawierają obligatoryjnie staże trwające nawet do kilku tygodni. Kraje UE nie rozwinęły jeszcze w pełni strategii doradztwa. W każdym z krajów można znaleźć pozytywne przykłady. Gromadzenie i wymiana doświadczeń w tym zakresie pozwoli krajom kandydującym Do Unii Europejskiej uniknąć błędów poprzedników. W Polsce, w nowej, zreformowanej szkole, wskazane byłoby wdrożenie systemu, który tworzyłby konkretne, nowe stanowiska pracy dla doradców szkolnych przy jednoczesnej pomocy metodycznej dla nauczycieli, którzy chcieliby włączyć zadania doradcze do swojej pracy wychowawczej. Warto, żeby kierowali się w niej dewizą, która zlikwiduje linię graniczną między nauką i pracą, a w życiu uwzględni ciągłe przenikanie się różnych ról:
dziecka, ucznia,
pracownika, rodzica, małżonka, sąsiada oraz obywatela. |
