Wspomaganie rozwoju dzieci upośledzonych umysłowo
w sferach istotnych dla edukacji matematycznej Dzieci umiarkowanie upośledzone mają problemy z edukacją matematyczną. Jest to konsekwencją niższych kompetencji rozumowania, które utrudniają naukę matematyki. Myślenie osób umiarkowanie upośledzonych można określić jako prymitywne. Oparte jest bowiem na spostrzeżeniach, a nie na pojęciach. Brak jest zdolności do uogólniania, wnioskowania i rozumienia pojęć abstrakcyjnych. Upośledzone jest także rozumowanie przyczynowo-skutkowe. Cechą myślenia osób upośledzonych jest jego wolne tempo i sztywność. Te dysfunkcje sprawiają, że nabywanie pewnych umiejętności z zakresu matematyki jest bardzo utrudnione. Ich brak wpływa natomiast na niską zaradność i samodzielność w życiu codziennym. Dzieci narażone są na stałe niepowodzenia w toku realizacji podstawowych czynności związanych z zaspokajaniem różnych potrzeb. Podstawowe kompetencje matematyczne są tak samo niezbędne jak umiejętność czytania i pisania. Bez znajomości liczb, umiejętności liczenia, mierzenia, posługiwania się zegarem, odliczania pieniędzy, określania stosunków przestrzennych, osadzania wydarzeń w czasie, niezwykle trudno poprawnie funkcjonować. Sukcesy w opanowaniu matematyki zależą od: rozumowania na pewnym poziomie oraz stosowania logiki tzw. operacyjnej.
Niezbędnym sprawnościami są także: koncentracja uwagi, zdolności do wysiłku intelektualnego, odporność emocjonalna - czyli nie poddawanie się przy porażce, chęć podejmowania dalszego działania oraz sprawna koordynacja ruchowo-wzrokowa. Jak widać, aby dziecko dobrze rozumiało matematykę, nie wystarczy tłumaczyć mu i ćwiczyć z nim w obszarze rozumowania matematycznego. Trzeba zadbać o umiejętne wspomaganie rozwoju umysłowego. Procesy intelektualne, od których zależy lepsze rozumienie matematyki mają szeroki zakres i są niezbędne w życiu codziennym. Obejmują bowiem - klasyfikowanie, tworzenie pojęć, przewidywanie skutków, sprawne liczenie - i to nie tylko na lekcjach matematyki. W toku prawidłowo prowadzonego wspomagania umysłowego pobudza się także zakresy funkcjonowania umysłowego, od których zależy edukacja matematyczna. Skuteczność edukacyjna zależy od korzystnego dopasowania treści kształcenia do rzeczywistych możliwości intelektualnych dzieci. Uczniowie muszą rozumieć i umieć wykonać to, czego będą uczeni. Przy wspomaganiu adekwatnym do możliwości można pobudzić rozwój intelektualny dzieci upośledzonych umysłowo oraz ukształtować umiejętności matematyczne na wyższym poziomie. Dodatkowo osiągnie się większą odporność i wytrzymałość na wysiłek intelektualny oraz lepszą koncentrację uwagi. Wspomaganie rozwoju umysłowego najlepiej ująć w ramy planu oddziaływań, złożonego z kręgów tematycznych. Treści tych kręgów zostały tak opracowane, aby przyczynić się do rozwoju ważnych czynności intelektualnych oraz ukształtować umiejętności ważne dla dalszej edukacji. Plan został opracowany z myślą o dzieciach z niższymi kompetencjami rozumowania. Istotą kręgów tematycznych jest wiele ćwiczeń i zajęć praktycznych, które dostarczą dzieciom doświadczeń, pomagających zrozumienie omawianych prawidłowości. W edukacji matematycznej bardzo ważne są bowiem osobiste doświadczenia dziecka. Są one bazą tworzenia pojęć i umiejętności. Specjalnie dobrane ćwiczenia przyczyniają się do rozwoju myślenia. Kolejne bloki tematyczne ułożone są zgodnie z zasadą stopniowania trudności, należy je więc realizować w kolejności od I do X. Tematyka kręgów- Orientacja przestrzenna
- celem tego bloku jest kształtowanie orientacji w przestrzeni. Zdobycie tej umiejętności pozwala dziecku na rozumienie otoczenia i poprawne w nim funkcjonowanie. Efekty uczenia się orientacji w przestrzeni uzależnione będą od metod nauczania. Najlepsze efekty uzyskuje się organizując dziecku sytuacje poznawcze i zadania do wykonania. Dziecko pozna przestrzeń przez swój ruch, odczuwając ją, obserwując - przez własne doświadczenia, które później nawie swoimi słowami.- Rytmy.
Rytmiczna organizacja czasu. Celem jest umiejętność koncentrowania się na prawidłowościach i korzystania z nich. Realizacja tego bloku jest niezbędna do zdobycia umiejętności liczenia i zrozumienia mierzenia. Rytmy towarzyszą człowiekowi całe życie. Jeśli je człowiek tylko wychwyci, czuj się spokojny, bezpieczny. Coś co składa się w rytm, powtarza się, staje się dla człowieka zrozumiałe, przewidywalne. Wszystkie formy życia przebiegają według ustalonych rytmów:
Przemienność dnia i nocy, wędrówka słońca po niebie, przemienność pór roku, ludzkie życie, ludzki język ma swój rytm.
W matematyce rytmy są także obecne - przemienność liczb parzystych i nieparzystych, system pozycyjny ma rytm dziesiątkowy, mierzenie wywodzi się także z rytmy. Jeśli dziecko zacznie dostrzegać rytmy, łatwiej będzie przyswajać sobie matematykę.- Przyczyna i skutek
- celem jest zdobycie wiedzy, że pewne działania wywołują zmiany nieodwracalne, a inne nie. Zadaniem tego bloku jest także kształcenie rozumowania przyczynowo-skutkowego na przykładach konkretnych. Te umiejętności są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w życiu.- Kształtowanie umiejętności liczenia
- długi proces od liczenia konkretnych przedmiotów, przez liczenie na palcach, a czasem nawet w pamięci.- Dodawanie i odejmowanie
- zabawy i ćwiczenia polegające na manipulacji przedmiotami oraz liczenie na palcach prowadzące do ustalania wyniku.- Klasyfikacja
- celem tego bloku jest rozwijanie czynności umysłowych niezbędnych do tworzenia pojęć. Dzieci maja nabyć umiejętność segregowania przedmiotów ze względu na posiadane cechy, nauczyć się definiować przedmiot poprzez wymienienie jego cech. Im sprawniej dziecko klasyfikuje, tym lepiej rozumie rzeczywistość, porządkuje ją, nazywa.- Równoliczność
- pomaganie dzieciom w uświadomieniu sobie stałej liczby elementów w zbiorze przy różnych zmianach sugerujących, że elementów może być więcej lub mniej.- Kształtowanie umiejętności mierzenia
- celem jest zdobycie tej praktycznej umiejętności życiowej oraz uświadomienie stałości długości po dokonaniu różnych zabiegów.- Mierzenie ilości płynów
- celem jest zrozumienie, że płynu jest tyle samo, choć po przelaniu wydaje się inaczej; poznanie jednostek pomiaru cieczy.- Waga i ważenie
- ważenie jest ważną umiejętnością praktyczną, dziecko poznaje także jednostki pomiaru masy.
|
